
- yüzyılın Pakistan tarihinde, belki de en önemli ve tartışmalı olaylardan biri 1971 yılında yaşanan Doğu Pakistan’ın bağımsızlığını ilan etmesi ve Bangladeş’in kurulmasıdır. Bu bölünme sadece bir coğrafi ayrışmayı değil, aynı zamanda derin kültürel farklılıkları, siyasi gerilimleri ve ideolojik çatışmaları da beraberinde getirdi.
Pakistan’ın bağımsızlığını kazandığı 1947 yılından itibaren, Doğu Pakistan ile Batı Pakistan arasında bir uçurum oluşmaya başladı. Doğu Pakistan’da çoğunlukla Bengal dili konuşan Müslümanlar yaşarken, Batı Pakistan’da Urduca konuşan gruplar baskındı. Bu dilsel farklılık, zamanla kültürel ve sosyal kimliklere de yansıdı. Doğu Pakistanlılar, kendilerini Batı Pakistanlıların egemenliğinin altında hissetmeye başladılar.
Siyasi açıdan da önemli çatışmalar yaşandı. 1940’larda, Müslümanların Hindistan ile bağımsız bir devlet kurma hayalini gerçekleştiren Muhammad Ali Jinnah önderliğinde Pakistan Müslüman Birliği (Pakistan Muslim League) kuruldu. Ancak bu hareket, Doğu Pakistanlıların çıkarlarını tam olarak yansıtmadığı gibi, bölgesel özerklik talebine karşı çıktı. Batı Pakistanlı liderler, ülkeyi merkezi bir yapı altında yönetmeyi hedefliyorlardı.
Doğu Pakistan’ın ekonomik durumu da kötüleşiyordu. Bölgenin zengin tarım kaynakları Batı Pakistan’a aktarılıyor ve Doğu Pakistanlılar yeterince ekonomik fırsattan yararlanamıyordu. 1960’larda, bölgede şiddetli bir kuraklık yaşanması ekonomiyi daha da zorladı.
Siyasi gerilimler ve ekonomik eşitsizliklerin artmasıyla birlikte, Doğu Pakistanlıların ayrılıkçı duyguları giderek güçlendi. Sheikh Mujibur Rahman önderliğindeki Awami Lig (Avami Birliği) gibi siyasi partiler, Doğu Pakistan’ın bağımsızlığını savunmaya başladı. 1970 yılında yapılan genel seçimlerden sonra Sheikh Mujibur Rahman’ın partisi çoğunluğu kazandı.
Ancak Batı Pakistanlı liderler, bu sonucu kabul etmediler ve Doğu Pakistan’a yeterince yetki tanımadılar. Bu durum, Doğu Pakistanlıların öfkesini daha da artırdı ve sonunda silahlı çatışmalar yaşanmaya başladı. 1971 yılında Pakistan ordusu, Doğu Pakistan’da bir askeri operasyon başlattı ve bu olay “Operasyon S Searchlight” olarak tarihe geçti.
Operasyonun amacı, Doğu Pakistanlıların isyanını bastırmaktı. Ancak bu operasyon, büyük çaplı şiddet ve insan hakları ihlallerine yol açtı. İşte Bangladeş Kurtuluş Savaşı’nda yaşanan bazı önemli olaylar:
| Tarih | Olay |
|—|—|
| 25 Mart 1971 | “Operasyon S Searchlight” başlıyor; Doğu Pakistanlı askerler ve siviller hedef alınıyor. |
| Nisan - Haziran 1971 | Hindistan’dan silahlı destek gelen Bangladeş Kurtuluş Ordusu (Mukti Bahini), Pakistan ordusuna karşı mücadele ediyor. | | Aralık 1971 | Hindistan, Doğu Pakistan’a müdahale ediyor ve Pakistani ordusuyla savaşmaya başlıyor. |
Bangladeş Kurtuluş Savaşı, milyonlarca insanın yerinden edilmesine ve büyük bir insani kriz yaşanmasına sebep oldu.
16 Aralık 1971 tarihinde, Batı Pakistan ordusu teslim oldu ve Doğu Pakistan bağımsızlığını ilan etti. Bangladeş Cumhuriyeti, 26 Mart 1971 tarihinde resmen kuruldu.
1971 yılındaki bölünme, günümüzde hala tartışılan bir konudur. Bazıları bu olayı Batı Pakistan’ın Doğu Pakistanlıların haklarını tanımaması ve şiddetli yöntemlerle baskı uygulayarak kendi çıkarlarını korumaya çalışması sonucu olarak değerlendiriyor. Diğerleri ise bölünmenin kültürel ve etnik farklılıklar nedeniyle kaçınılmaz olduğunu savunuyor.
Pakistan’ın bölünmesi, Güney Asya’da büyük bir jeopolitik değişim yarattı. Bangladeş bağımsızlığını kazandıktan sonra hızla gelişen bir ekonomiye sahip oldu. Pakistan ise bu olaydan derin bir travma geçirdi ve uzun yıllar boyunca siyasi istikrarsızlık yaşadı.
Bu olay, tarihsel analizler için hala zengin bir malzeme sunuyor. 1971’deki bölünmenin sebepleri ve sonuçları üzerine daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.